SWOT Değerlendirme: Klasik Yöntemle Adım Adım Rehber

SWOT Analiz Nedir? başlıklı yazımda, sonuçların analiz edilmesinin gerekli olduğundan bahsetmiştim. Bu yazımda size klâsik ve basit bir değerlendirme yönteminden bahsedeceğim.

Öncelikle bu yöntemi internette gezerken çok fazla gördüğüm için klâsik yöntem olarak isimlendirmeyi tercih ediyorum. Sizin bildiğiniz başka bir ismi varsa paylaşırsanız ben de öğrenmiş olurum.

Neden SWOT Değerlendirme Gerekiyor?

SWOT analizi bizim için bir durum değerlendirmesi yapar. Eğer bulunduğumuz durumu beğeniyorsak (veya beğenmiyorsak), aksiyon almama kararını verebiliriz. Ama bulunduğumuz durum bize zarar veriyor ya da ilerlememizi engelliyorsa o zaman, hiçbir şey yapmamak artık bir tercih değil, risk olur.

Bir zamanların en büyük teknoloji devlerinden olan BlackBerry'nin ve Nokia'nın hikayeleri tam olarak aksiyon almamanın sonucuna harika birer örnektir. Bugün bu markaları neredeyse hiç duymuyoruz. Bu markaların aksine, iPhone ve Android isimlerini her gün duyar olduk. Hatta zamanın büyük oyuncularının tepkisiz kalması, bugün adını duyduğumuz çoğu marka için çok güzel bir fırsat bile oldu.

Bulunulan durumu değiştirmemeyi bir pozisyon koruma olarak düşünebilirsiniz. Ancak size çok yakın zamandan bir örnek vermeme izin verin. Yapay zekâ alanında yapılan gelişmeler, ilk başta eğlenceli ve hayret verici geliyordu. Şu anda rutin olarak (öngörülebilir ve tekrarlanabilir) iş yapan herkesi tehdit etmeye başladı. Ayrıca okuldan mezun olduktan hemen sonra yazılım sektörüne girmeyi planlayanlar da kaygılı hissediyor. Bu durumda pozisyon korumak yerine değişimi başlatmak daha akıllıca bir karar olabilir.

Son bir örnekte sağlık alanında vereyim (tamamen kendimden bir örnek). Uzun süreler hiç düşünmeden et ve et ürünleri tükettim. Çok da uzak olmayan bir zaman zarfında, yapılan kontrollerde kanımdaki ürik asit değerinin normalin çok üstünde olduğu tespit edildi. Doktorum bu konuya dikkat etmem gerektiğini özellikle belirtti. Başta, çok dikkat ettim ve tahlillerim beklenenden de çok daha iyi duruma geldi. Bunu fırsat bilerek eskisi gibi et ve et ürünleri yemeye devam ettim. Fakat iki ay içinde, başlayan eklem ağrıları ve yüksek ürik asit değerleri, hayatımda artık bazı şeyleri kalıcı olarak değiştirmem gerektiğini bana öğretti.

Toparlamak gerekirse, durum değerlendirmesi yaptıktan sonra aksiyon almamak bir seçenek olmamalı. Eğer kararınız aksiyon almamak şeklinde olacaksa, sonuçları sizi daha da kötü bir duruma getirecektir. SWOT sonuçlarını değerlendirmek, değişmesi gereken yerleri gösterdiği için önemlidir ve gereklidir.

SWOT'ta Güçlü Yanlar: Neleri Korumalıyız?

SWOT tanımında değindiğim gibi, güçlü yanlar sahip olduğumuz ve(ya) deneyimlerimiz konuları ifade etmektedir. Klâsik yöntem bu konuları korumamızı öneriyor.

Şimdi birlikte akıl yürütmenin zamanı. Konumuz; nasıl öğreniriz. Bu konu ile ilgili benden daha deneyimli olan iki arkadaşımdan destek aldığım yazıları da bir ara bitirip ekleyeceğim. Ama şimdi beyin fırtınası başlasın.

Bir bilgiyi öğrenmek için, yöntemden bağımsız olarak o bilgiye maruz kalmak ve onu deneyimlemek gerekiyor. Yine yöntemden bağımsız olarak, bir bilgide uzmanlaşmak için de o bilgiyi fazlaca kullanmak ve farklı durumlarda deneyimlemek gerekiyor. Eğer bir bilgide uzmanlaşmış olursanız, o bilgi sizin için güçlü bir yan oluyor.

O zaman, bir bilgiyi korumanın yolu, onu kullanmak ve farklı durumlarda yeniden deneyimlemektir.

SWOT'ta Fırsatlar: Hangi Adımları Değerlendirmeli?

Kontrolümüz dışında, anlık olarak ortaya çıkan ve değerlendirirsek bize fayda sağlama ihtimali olan fırsatlar için klâsik yöntem değerlendirmemizi öneriyor.

Bu kısımda tersten gidelim. Yukarıda bahsettiğim Nokia, akıllı telefon modasının öncüsü olabilirdi. Herkesin elinde Nokia vardı, tuş takımı olan ve içinde yılan oyunu olan telefonlar. Hatta Matrix filminde bile Nokia vardı. Ama bu fırsatı ya görmediler ya da görmeyecek kadar farklı yöne bakıyorlardı (yumuşak bir dokunuş ile söylemek istedim).

Önünüze bir fırsat çıktığında, onu hiç değerlendirmemek en kötü seçenektir. Değerlendirmek demek illa o fırsatı hayata geçirmek demek değildir. Çünkü her fırsat size iyi gelmeyebilir. COVID döneminden bir örnek vermem gerekirse, market ürünleri satan takım elbise markası gördük.

Değerlendirme olarak;

• hayata geçirmek,
• izlemeye almak,
• ertelemek,
• uygun olmadığını kabul etmek

gibi alternatifleri seçmek daha faydalı sonuçlar elde edilmesini sağlayacaktır. Eğer bir fırsatı hayata geçirmeyi seçerseniz, öncesinde ufak bir risk analizi yapmayı da ihmal etmeyin.

SWOT'ta Tehditler: Nasıl Savuşturulur?

Fırsat ile aynı şekilde ortaya çıkan ama bir şekilde bize zarar verecek olan tehditler için klâsik yöntem, savuşturmamızı veya bertaraf etmemizi öneriyor.

Bu aslında biz insanların genetik kodlarında yer alan savaş ve kaç refleksinin hayata geçmesi gibi geliyor kulağıma. Tabi herkesin kaçma, savaşma veya başa çıkma yöntemi farklı olabilir ama sonuç olarak tehditler bize iyi gelen şeyler değiller. Stres seviyemiz yükseliyor ve bu da bize fiziksel zarar bile verebiliyor.

Ben tehditler ile nasıl başa çıkılacak konusunda bir şeyler söylemek yerine, bu süreçte tehdit olarak algılanması zor olan iki konuyu hatırlatmak istiyorum.

Manipülasyon

Günlük hayatta farkında olmadan maruz kaldığımız ve genellikle karşı tarafa fayda sağlayacak davranışlara manipülasyon diyebiliriz. Eğer manipülatör, işinde iyiyse çok uzun süre bunu kullanacak ve size tehdit oluşturmaya devam edecektir.

Benim manipülasyon yakalama formülüm;

• iletişim koşullara bağlanıyorsa,
• başarımın şans olduğu söyleniyorsa,
• aynı zayıf yönlerim sürekli söyleniyorsa,
• karşı taraf iletişim sırasında sessiz kalıyorsa,
• duygusal açıklamalar baskı unsuru gibi kullanılıyorsa

bir manipülasyona maruz kaldığımı düşünmeye başlıyorum ama genelde çoktan maruziyet gerçekleşmiş oluyor. Sizin bir yönteminiz varsa yorumlarda paylaşırsanız ben de sizlerden öğrenmiş olurum.

Kurban Döngüsü

Bu terimi aldığım bir eğitimde öğrenmiştim. Kısaca, aksiyon almadıkça daha da derine gömülmeye neden olan bir kısır döngü.

Bazen motivasyonsuzluktan, bazen mental yorgunluktan bazen de isteksizlikten kaynaklanan bir atalet üstümüze yapışır kalır. Zaman geçtikçe bu yapışkan şey bir bataklık gibi bizi daha da içeri çeker ve bir noktadan sonra artık değişmez bir yük olarak bizimle yaşamaya başlar. İşte, bu kurban döngüsünün ta kendisidir.

Kurban döngüsü, tehdit olarak fark edilmesi zor olabilir. Ama sürekli olarak sizi mutsuz eden veya size zarar veren bir olay varsa o zaman bir durup düşünmek faydalı olabilir.

SWOT'ta Zayıf Yanlar: Nasıl Azaltılır?

SWOT analizinde son kalan grup zayıf yanlar için klâsik yöntem, azaltma önerisini veriyor. Hemen tanıma bakalım o zaman. Zayıf yanlar, sahip olmadığımız ya da henüz tecrübe edemediğimiz şeyler. Yani bu tanımın tersini yaparsak sorun çözülebilir.

Bilmediğimiz bir konuyu öğrenmek veya deneyimlemek, bu konuyu güçlü yanlarımıza taşımamıza olanak sağlayacaktır ve zamanla zayıf yanlarımız da azalarak yok olacaktır.

Zayıf yanları giderirken, dikkat etmemiz gereken en önemli konunun disiplin ve sürdürülebilirlik olduğunu düşünüyorum. Çünkü sürdürülebilir bir planın, disiplinli bir şekilde uygulanması, zayıf yanların giderilmesini hızlandıracaktır. Zayıf yanları gidermenin anahtarı, sürdürülebilir bir plan ve ona eşlik eden disiplindir.

Sonuç ve Öneriler: SWOT Değerlendirmeden Çıkan Dersler

SWOT analizi bulunulan durumu görünür kılan basit ve etkili bir araçtır. Bu analizin sonuçlarının değerlendirilmesi yalnızca önemli değil, aynı zamanda mecburidir. Hatta periyodik olarak yapılması ve değerlendirmesi de çok değerlidir.

Tüm yazıyı ve son fikri bir örnek üzerinden vermek istiyorum. Bir arabanız olsun, gösterge paneli SWOT sonuçlarını gösterir. Siz de bu göstergelere göre hareket edersiniz. Arabanıza bindiğinizde, emniyet kemeri uyarısı sizi tehditlere karşı korur. Hava yastıkları, beklenmedik olaylarda sizi korur.

Özet olarak, güçlü yanlarınızı koruyun, zayıf yanlarınızı giderin, fırsatlar için değerlendirme yaparken, tehditlerle başa çıkın. Söylemesi kolay ama yapmasının o kadar kolay olmaması değil, hiç değerlendirmemek daha yorucu ve zarar verici olabilir.

SWOT, sadece bir analiz değil; doğru kullanıldığında yön gösteren bir pusuladır. Ama yönün doğru olup olmadığına karar vermesi gereken yine sizsiniz.

Eğer benim analiz yöntemimi merak ediyorsanız, SWOT Analizi ile ilgili diğer yazılarıma bakabilirsiniz. Katkı sağlamak isterseniz kendi uyguladığınız değerlendirme yöntemini benimle paylaşabilir, bu yazıyı okumasını istediğiniz kişilere iletebilir veya beğeni ve yorumlarınızı bırakabilirsiniz.

Kaynaklar ve Ek Okumalar

• The origins of SWOT analysis SWOT’un tarihsel kökenini anlatan en güçlü referans.
• SWOT Analysis With SWOT Templates and Examples Uygulama temelli, basit ve anlaşılır uygulama örneği.
• BlackBerry’s success led to its failure BlackBerry'nin hikayesi. Teknik ve stratejik açıdan güzel bir breakdown.
• The Strategic Decisions That Caused Nokia’s Failure Nokia'nın hikayesi.
• Case Study: Strategic Backstory of Nokia’s Rise and Fall Nokia'nın hikayesi.